http://www.taraf.com.tr/haber/40468.htm
Siyaseti ve dilini özgürleştirmek
Taraf / herTaraf - Istanbul - 01.09.2009
MURAT ÇEMREK* /“Hiçbir şey dilden bağımsız değildir, dil her şeydir” dersem fazla provokatif bir peşrev mi yapmış olurum? Zann-ı-galibim itibariyle sanmıyorum. Evvel emirde ve nihaî kertede dili bir iletişim aracı olarak kavramsallaştırdığımdan ve meslek itibariyle filolog olmadığımdan -ama temkini de elden bırakmayıp- dudak payı mesabesinde bir şüphe bırakarak amel edeceğim.
Dil; düşünce denizimiz olduğu gibi bu denizdeki gemimiz, güvertemiz, kaptanımız, kılavuz kaptanımız, miçomuz, çarkçımız, filikamız, dümenimiz, sancağımız, gemici düğümümüz, iskele alabandamız, vira bismillahımızdır. Eş durumundan Karadenizli oluncaya kadar suyu bardakta gören ve ayağı karaya değmedikçe huzur duymayan biri için fena sayılmaz bu kelime haz(i)nesi. Bu yüzden, dil bahsinde meramımızı anlatmak için Arapçadaki nutuk-mantık ilişkisine referans vermemek, birbirinin arayüzü olan dil-düşünce ilişkisine bigâne kalmak olur. Hiçbir dili -belli şartlara bağlanmış istisnalar içerse bile- gramer kurallarından bağımsız düşünemeyeceğimiz için söylediklerimiz içsel ve dışsal bir bütünlük arz ettiği kadar mantıklıdır, anlamlıdır.
Mekândan münezzeh olamadığı gibi dil, zamandan da arî değildir ve tabiatı gereği tarihseldir. Hassaten (Siyasal) Düşünce Tarihi ile meşgul olanlar daha iyi anlayacaklardır ki; bu bilim dalı bir anlamda dillerin dönüşüm tarihidir. Örneğin, “polis” kelimesini antik Yunan’da şehir anlamında kullanıldığı bilmeyenimiz varsa bile bugün özellikle iç güvenlik ve asayiş hizmetleriyle meşgul kolluk gücü anlamında kullandığımız ortadadır. Dillerin ve yapıtaşları kelimelerin hayatlarını devam ettirmeleri, ortadan kalkmaları ve geçirdikleri dönüşüm, tarih ve -dolayısıyla değil doğrudan- zaman ile olan ilişkisini ortaya koymaktadır. Dilin bir kuşak içinde ve/ya kuşaklar-arası/ötesi bir kullanıma kavuşması, yazıya dökülmesi ile mümkün olmasından hareketle dil işlevsel bir mekanizmaya haizdir. Dili siyasal kılan bu mekanizma, Cumhuriyetin kuruluşundan hemen sonra dil meselesine Türk Dil Kurumu (TDK) ile el atılması ve ivedilikle alfabenin değiştirilmesi örneklerinde net bir şekilde görülebilir. Böylece, Feroz Ahmad’ın çok gönderme yapılan ifadesiyle, “Bir gecede bütün bir millet okuyamaz-yazamaz kılınmıştır.” Benim ilgimi çeken ise Türkiye’deki siyasetin -hadi dilimi tutup hatta ısırıp “faşist/faşizan” demeyeyim- totaliter/otoriter karakterinin değişimi, öncelikle siyasetin dilini özgürleştirmekten geçmektedir. Bu da en azından prangalı ve himaye altındaki bu dili vesayetinden kurtarmak ile yani yeni bir hegemonya kurgusuyla mümkündür.
Milli Birlik ve Beraberlik
Siyaseti ve dilini özgürleştirmek… Evet, hemen şimdi her ikisini de özgürleştirmekten bahsediyorum! Çünkü şimdi değilse, ne zaman? Bir başka bahara mı? Kim öle, kim kala bahara hatta adımları sıklaşan güze? “Zaten bu kış kesin gomonizm gelir…” Çok mu anakronik oldu bu son cümlem? Halbuki irticadan ve özellikle bölücülükten dem vursam bu aralar uygun adım senkronik durur. Anakronik olsa bile -Cahit Sıtkı Tarancı’nın Otuz Beş Yaş Şiiri’ndeki “Dante gibi ortasındayız ömrün” dediği vasata yaklaşırken- düşünüyorum da çocukluğumdan itibaren siyah-beyaz, renkli ve HD kalitesinde izlediğim sayısız haber bültenlerinde, hatta magazin programları da dâhil ilgili ilgisiz her yerde, duyduğum diyakronik kalıplardan biridir “milli birlik ve beraberlik.” “Diyakronik” diyorum çünkü tarihsel yürüyüşünde bu ifade hep aynı muhteviyatı dercetmemiştir. Üç tarafı denizlerle, dört tarafı dış mihraklar ve onların hempalığını üstlenen iç düşmanlarla çevrilmiş Türkiye’de, marjinal faydaya inat, ne kadar söylense o kadar çok feyiz ve bereket hasıl olacağından mı nedir dilimizden düşürmemiz sıkı sıkı tembihlenen bir tesbihattır bu klişe.” “Dâhilî ve haricî bedbahtlar”dan olmamak için bu tantrayı dilimizden ve gönlümüzden eksik etmeyip, ilköğretim boyunca her gün tekrarladığımız Andımız’da olduğu gibi, bedbaht değil “ne mutlu” olmak için Türküm demekle takviye etmeliyizdir. İlköğretimde öğrendiğim diğer önemli bir bilgi de, ülkemizde sadece iki bakanlığın (Eğitim ve Savunma) başında “Milli” lafzının tekidi için sarahaten zikredilmiş olmasıdır. Bu önermeden hareketle mesela -hadi Turizm Bakanlığı neyse de- Tarım ve Köyişleri Bakanlığı hatta Başbakanlık o kadar da milli olmayıp beynelmileldir. Küreselleşmenin on yüz bin baloncuğunu yutmadan önce bu pek ehemmiyetli sözcüğün benim için gazının erken kaçması; 1960 askerî darbesini yapanların kendilerini “Milli Birlik Komitesi” olarak adlandırdıklarını, milletiyle bölünmez devletin milletine şans oyunları oynaması için “Milli Piyango İdaresi”ni ihdas ettiğini ve argoda “milli olmak” ne anlama geldiğini öğrendiğimde tecelli etti. Bu saydıklarım alfabetik veya kronolojik bir düzen takip etmemektedir. Örneğin, “milli” kavramının Kuran’daki “millet-i-İbrahim”e atıfla gazetelerin hafta sonu eklerindeki “şaşı bak şaşır” mahareti gibi çaktırmadan ya da kör gözüne parmağım şeklinde nasıl da içinin boşaltıldığı hatta kurucu liderinin konuşmalarından hareketle milliyetçi mi, ümmetçi mi nerede durduğunu kestirmek zor olan Milli Görüş Hareketi’ne hiç girmiyorum bile. Eskiden “milliciler” ile “milliyetçiler” arasındaki bağı kotarmak kolay olmadığı gibi bugün de “milliyetçiler” ile “ulusalcılar” arasındaki yarığın da ne kadar derin olduğunu idrak etmek o kadar kolay değildir.
Hükümetin “demokratik açılım” olarak adlandırdığı hamleye karşı dillendirilen eleştiriler vesilesiyle Türkiye’deki siyasetin “sağırlar diyalogu” olarak adlandırılmasının mümkün olmadığını fark ediyoruz. Hükümet, koordinatör olarak atanan İçişleri Bakanı aracılığıyla konuya dair bütün sesleri dinlemeye gayret ederken muhalefetin ana gövdesini oluşturan CHP ve MHP’nin “duymazdan gelmek” ve yaygara ile konuşulanları bastırmak hariç hiçbir şey yapmadığını hakk-el-yakin müşahede etmiş olduk. Hâlbuki herhangi bir demokratikleşme hamlesinin sağlıklı bir biçimde ortaya konabilmesi için iktidar kadar muhalefetin de sahnede olması gerekir. Şımarık çocuk edasıyla misketlerini toplayıp “bana ne, oynamıyorum” demenin uzun vadede bindiği dalı kesmekten ne farkı vardır? Siyaset dilinin özgürleşebilmesi, üniformalı veya değil bürokratlara angaje olmaktan hayâ edecek siyasetçilerin varlığı ile mümkün olacaktır. Siyaset, hayata dair ne varsa bir tanzim operasyonu olarak doğası gereği normatiftir ve üzerinde yükseldiği normlar, etik kodlardan beslenmediği sürece hayata nasıl değer katabilir ki? İşte bundan dolayı, siyasetin ve dilinin özgürleşmesi, en azından mevcut hegemonyanın vesayetinden iktidarıyla ve muhalefetiyle kurtarılması en temel mesele haline gelmiştir. Siyaset ve dilinin özgürleşmesinden diğer bir kastımın da ahlakileşmesi olduğu zaten izahtan varestedir.
İkinci adım, siyaset dilinin acilen kutsallıktan, en azından üslup olarak bu banalliğinden kurtarılmalıdır. Burada kastettiğim kutsalı ortadan kaldırırken profanlaştırma değildir, kutsal-merkezli ötekileştirme yerine empati geliştirebilmedir. Bu haliyle, CHP Genel Başkanı’nın yirmi yıl önce demokratik açılımın bugünkü ana gövdesini oluşturan Kürt sorunu konusunda Genel Sekreter sıfatıyla rapor hazırlattığına inanmak zordur.
Türkiye’de siyasetin ve dilinin özgürleşmesi bir sorun olarak ortadadır. Bu sorunun çözümüne katkı sağlamayıp bilakis takoz koyanlar, başarılı olunması halinde kendi siyasal tabanlarının çözüleceğinin farkındadırlar. Çünkü başarı siyasetin sadece dilini değil tüm kurum ve kurallarını yeniden inşa edecektir ve bugüne kadar güvenliğe angaje olmuş Kürt sorununa dair bıkkınlık tepkisi bunun habercisidir. Demokratik açılımın da sadece Kürt sorunu ile sınırlı kalmayacağı ortadadır. TOÇEV’in “bir şey değişir her şey değişir” sloganında dendiği gibi demokratik açılım da Türkiye’nin değişime dair tramplen tahtasıdır. Siyasî maliyeti ne olursa olsun bu sorunu çözeceklerini söyleyen Başbakan velev ki bu sözünden caysa bile ülkenin özgürleşmesi boyun borcu haline gelmiş, bombanın pimi çekilmiştir. Kaldı ki özgürlük bulaşıcıdır ve sadece Kürt sorunu ile kalmayıp kesintiye uğrayan daha önceki farklı sorunların çözüm denemelerini de yeniden fişekleyebilir.
* Doç. Dr, Selçuk Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi / cemrek@yahoo.com
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder